Perché amprende el piemunteis?
L’importansa del Piemunt ant la siviltà europenga
Quaica riflessiun per ij genitur indecis se anscrive le masnà aj curs dla lenga regiunal
An custi di, l’obiessiun pi cumüna dnans el perfund d’inissiative miraje a l’arnàssita ed nosta lenga a suna an poc press parej: “Ant un moment anduva tüt a l’é modernisé, new economy anduva vanta esse “modern” e dunca pitost anprende l’angleis, che süst ch’a l’ha musté un “dialet”?
Avenda son cuma riferiment, i dedico coste righe a tüti cuj genitur ch’a podrìo fé gran bin per so masnà lassandje discuaté la cultüra secolar del post anduva i vivo. Valà dunca due dle rasun prinsipale d’üna sernia d’custa sort sì, stermaje perché scòmude (o sempliement trop malfé da cumprende) per üna class politica sempe pi distacaja da la realtà ch’as tröva aministré. Co a völ dì ancöj desfende el piemunteis?
Üna strategìa ch’a suagna l’ünissità del teritori a l’é sempe vagnanta
Valà un argument elementar che gnün a l’ha fin adess sutlignà bastansa. Persunalment, i l’hai ancaminà a angageme ant la lota per el piemunteis vnisend an cuntat cun le regiun d’Europa anduva da già vaire ani la cultüra local arpresenta un patrimoni viv e valurisà ch’a cuntribüiss an larga mzüra a la richëssa ed cuj post, pensuma a la Catalogna, a l’Alsassia a la Bretagna e vaire autre ancura.
An valütand el sücess ed custe realtà, i l’hai ricavane la cunvinsiun che l’avnì aparten à le cumünità regiunale.
Dunca, nosta regiun a l’ha n’avnì mac sa pensa so desvlüp an manera da preservé sua ünissità.
Son a völ dì avej un model grupà a so carateristiche geogràfiche, fisiche, stòriche part dle tere “italiane”, la gent ch’a l’ha populà el Piemunt a l’ha cuntribüì fina an fund a custi grand moment anduva l’Europa a l’ha diferensiasse dal rest del mund. Tütün a vanta ancöj, ch’ij piemunteis as ne sdago del fat che custa siviltà marcà da la partessipassiun secolar dij so cé a l’é an camin ch’as desmorta. As desmorta suta l’efet ed n’agressiun da l’estern ed n’autra siviltà ch’a spantia andrinta chila d’element cultüraj, ed valur (mi i dirìa pitost dje pseudo – valur) ant na manera ch’a se a seguitrà a portrà sicürament a la mort ed chila midema. Cust’autra siviltà a l’é nen l’Islam e a l’ha nent a feje cun l’imigrassiun (dcò se l’imigrassiun a l’é n’efet ed sua inflüensa). Custa siviltà a l’é cula angloamericana, na süper potensa ch’a garantiss sua presensa ant nost cuntenent an travers l’aleansa atlàntica e tira a ampone al rest del mund ij prinsipi ed chila. A farìa gnanca da manca ed dì che custa impusissiun a pija la mascra grandiusa dla globalisassiun.
La mundialisassiun a l’é nen un proget divin e as pöl blochesse
La costrüssiun europenga a l’é l’ültim trincea d’anduva cumbate el proget d’omologassiun mundial dij anglo-american, l’ültima possibilità ed fé quaicos per un doman nen afrus ed mütassiun genétiche e ed ciment anülament del güst, dla qualità dla vita e dla richësa cultürala. E a l’é propi per son ch’a venta nen lassé möire el piemunteis.
Minca proposissiun mirà a la difüsiun del piemunteis a döv anquadresse ant un büt pi slargà ch’a sarà la resistensa a la mundialisassiun ch’as anlia a ij event ed a Seattle, Praga e Davos.
E a propòsit ed son a vanta esse ciair. As trata nen ed cumbate cuntra i mülin a vent, ed cuntrasté un process nessessari dle vicende ümane, cuma i tiro suens a fene chërde j’anglosàssun e j’agent locaj ed lur (tipo la Bonino o Veltroni) che per fé passé cust ravagi a diso che la globalisassiun “as ferma nen” e a sarà el bunör ed tüt el mund. Nuj disuma numpà che la globalisassiun as pöl afruntesse s’i l’avruma la cussiensa ch’as trata d’arfüdé na strategìa bin definìa, ch’a curëspond mac a j’anteress dla Merica e dj’autr pais anglosàssun, j’ünic a d’avej vantage dla standardisassiun dle manere ed vive che a-j permet de spantié mangé transgénic, Mcdonalds e d’autre marcandise che gnün a catrìa se le cultüre tradissiunale füsso tüà.
Angagesse per el piemunteis a völ dì batse per el ricunossiment ed na sivilisassiun, d’un model ch’a l’ha esprimü e a pöl ancura significhé quaicos ed mej del tipo ed “progress” mnà da la globalisassiun americana. Dunca l’ambissiun ed costrüve n’Europa ch’a l’abia ed süst che dcò chila a arpresentrà el prim puntel, cul pi positiv dl’assiun piemunteisista.
Cunclüsiun
L’evidensassiun dla qualità ed nosta tradissiun an anreisandje ant el teritori e ant el paesage: cust a l’é el büt ch’a venta ch’i-j finaliso le inissiative per musté la lenga, la modifica dla toponomàstica e minca n’element ed politica coltüral ch’a servissa a segnalé el Piemunt ant un cuntenent ch’a a pöl esse quaicos ed pi viv mac s’as riünìfica an partend da j’anliüre stòriche dij so pòpuj regiunaj sensa la mediassiun dij vej Stat nassiunaj.
Artrové l’anima dla regiun suta le masere del nassiunalism, fé ed nosta tradissiun el valore aggiunto d’un nost model de svilüp, ch’a renda nost patrimoni inestimàbil ant so cumpless pa mac per nosta identità ma prima ed tüt per evidensié cust spassi ant la növa Europa che parej a trovrà dle energìe növe per oponse al desreisement american. Custa a l’é la bataja per el piemunteis.
As trata ed na bataja per el drit a la diversità cuntra la standardisassiun e la cimentificassiun dle cunsiense dj’ültim sinquant’ani. Dij büt parej a me smijo smunibij a tüti ij sitadin del Piemunt, cula ch’a sia sua origin étnica. La preservassiun d’nosta cultüra a costitüiss na richësa per l’Italia e l’Europa antreghe. A l’é pi nen possìbil chërde ch’a la scumparsa dle particularità l’é necessaria per fé cunvive etnìe e rasse diferente: l’ünic arzültà dla scumparsa dla cultüra local a l’é la moltiplicassiun dij iper-store dij McDonalds e dle discobalere, un totalitarism che dabun a tolera nen l’esistensa ed diferense e che sarà sempe pi grev mari man che j’identità locaj a sparisso.
Dcò perché i capisse tüti franc bin ch’a-i é pa mal da rüsché e a l’é mej ch’is bütuma antra tüti. I saro arcordand n’episodi ch’a l’ha capitame quand le firme ed sustegn dla revisiun dla lege scarusa che le Stat italian a l’ha dovrà per discriminà nosta lenga. Vaire persune nen piemunteise a l’han aderì a custa inissiativa e mi im viso d’un om, un sardegnöl, ch’am dis “eh ben, i firmo per fé cuntenta mia fumna” (piemunteisa). E mi: “no, s’it firme it lo fase perché it lo capisse che tüt el mund a sarà pi gris/ la qualità dla vita ed tüti a sarà pess se fuma nen quaicos per fermé la sparissiun dle cultüre locaj”. A l’ha dame rasun.
Cul om a l’ha capì che, ant na fras, batse per el piemunteis a völ dì sustene na bataja per la sivilisassiun cuntra la barbarie ch’a munta daspertüt ant le noste stra per efet dij tossi ch’a rivo da l’autra banda dl’Atlàntic. Quand nosta burzuasìa a lo capirà magara a sarà trop tard.
