Ai, a-i, aj, a-j: un pëssiun ed gramàtica e un poc d’ortografìa

di Pinin Pacot

Ij Brandé – VIII – 1956

Quat manere diferente de scrive l’istess sun. E se is cuntenteisso ed na scritüra mac fonética, üna dle quat a podrìa basté.

As trata ed gnente ed peregrin e ed segret: un poc de spìrit d’osservassiun a sarla pi che basta, per capì ij criteri che a l’han guidane an custe distinsiun. Ma dato che da vaire part a l’han ciamane spiegassiun ed coste noste diverse
manere de scrive, vëduma se i suma bun a spieghesse:

• Aj a l’é la preposissiun articulà, plüral e maschil, che a ìndica el cumplement ed termin, l’istess che an italian. Pr’esempi: i l’uma faje un regalin aj pcit pi brav dla scola.
• A-i anvece, cun el tratin an mes, a l’é cumpost dal pronom persunal soget dla tersa persuna dij verb, singular e plüral, A, e da l’averb ed lög i, an italian “ci” e “vi”; ed manera che se nuj i scrivuma: A-i é tre fije da maridé, i podrìo tradüve: “ ci sono tre ragazze da maritare”. E a l’é da cunfrunté cun el franseis “il y a”. E cuma a-i é, as podrà ed co scrive a-i sun, e via parej per tüti ij temp ed la cuniügassiun.
• Aj e A-J a sun anvece ed pronom persunaj, e a rapresento, el prim, AJ, l’acüsativ dla tersa persuna plüral, e mac plüral, e l’autr, A-J, el dativ dle terse persune singular e plüral, cumbinà cun la furma proclìtica, particular del piemunteis, del pronom persunal soget dle terse persune, singular e plüral A.

Per esempi: Lur a-j carësso, chiel a-j caressa o bele mac, an manera pi sempia: a-j carësso, a-j carëssa, cun el cumplement oget al plüral; an italian “li accarezzano”, “li accarezza”.

Al dativ, anvece: Chiel a-j völ bin, lur a-j völo bin (tant a na persuna che a tante), e co, natüralment, an manera pi sempia: a-j völ bin, a-j völo bin.

Gnente de strasurdinari. E na vira d’acordi, a ne smija che custa distinsiun a sia pràtica e ciaira, e che a pöda nen manché ed favurì na letüra pi lena del piemunteis.