Lenga e grafìa: questiun da discüte
di Pinin Pacot
I l’hai bin pur che tiré fora adess la grana dla grafìa piemunteisa, a sia un poc cume büstiché un vespé. E bin, gnente pur! A l’é üna ed cule questiun, che da un péss a l’avrìo già dovü esse rangià, cun sudisfassiun e comudità dje scritur, ma pi che tüt dij letur, che a dì la verità as trövo pa mal sbürdì da la diversità dij sistema ch’a-i é an gir.
A bisogna propi dì che Remo Formica, sulevand el problema dla grafìa al “Prim Cunvegn dij Poeta Piemunteis”, a l’ha interpretà giüst el desideri ed tanti, ch’a-j piasrìa mac che je scritur as büteisso na vira per sempre d’acordi e che el piemunteis a lo scriveisso tüti ant l’istessa manera.
A l’é nen na cosa fàcil, ma adess che el prim pass a l’é stait fait, e che la questiun a l’é staita bütà an discüssiun, speruma ch’as tröva la manera ed büté ansema sta benedeta cumissiun ch’a dovrà desgavigné la marela pitost imbrojà dla scritüra piemunteisa.
Pürtrop a l’é üna ed cule questiun che an aparensa a smijrìa ch’a doveisso esse bune da arzolve, perché, la finitiva, tratandse mac d’apliché ij prinsipi dla siensa del lengage a dovrìa nen essje gnüne dificultà d’intendse.
Anvece an custa, cuma an tante autre questiun del géner, a l’han mësciasse ed rasun sentimentaj, a l’han pijà brando le passiun e ij risentiment persunaj, e anlura el problema, teòric an partensa, a l’é trasfurmasse ant üna ed cule guere ed parochie, che s’i füsso ancura ant el Sessent, un versegiatur alégher e cun ed bun temp da perde, a l’avrìa già fane un poema, ed cuj che pi gnün a les.
Ma speruma che custa a sia la vira giüsta. E perché no? Je stüdius serio e cumpetent a manco nen; e quand che la cumissiun, cun l’auturità ch’a-j vnirà da la preparassiun filològica, da la serietà persunal e da la fiüsa dij grup ch’a l’avran nominà ij so rapresentant, a l’avrà püblicà sue decisiun, bele s’a saran nen acetà da tüti, a-i sarà almanc na régula sicüra ch’a podrà serve aj volunterus ch’a l’han a cör la serietà e la dignità ed nosta leteratüra piemunteisa.
A sarà nen fàcil, perché ij vaire grüp de scritur a sun pitost pistin, le manere de scrive a sun ne strupage, ma nui i suma sicür che cun la buna voluntà e cun el disinteresse ed tüti, sta vira sì a sarà cula buna.
Ij Brandé, ch’a vëdo tüta l’importansa, pa mac gramatical, ch’a l’ha la questiun, a dörvo la discüssiun an sla grafìa, cunvint ch’a-i n’a vnirà nen fora na brüta polémica, ma na colaburassiun onesta e sincera de stüdius e d’apassiunà, a onur ed nost car e bel lengage piemunteis, e al servissi ed sua poesìa.